COVID-19 a ryzyko utraty pomocy publicznej
Kilkanaście dni temu uchwalona została kolejna ustawa dotycząca przeciwdziałaniu sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19. Zawiera ona szereg rozwiązań dotyczących odpowiedzialności za naruszenie przepisów epidemicznych czy funkcjonowania służb w okresie epidemii. Jednym z bardziej kontrowersyjnych przepisów jest ten dotyczący utraty a nawet zwrotu udzielonej pomocy publicznej. Jeżeli ustawa wejdzie w życie to ryzyko utraty pomocy publicznej jest całkiem spore.
Ustawa z dnia 28 października 2020 r.
Autorzy projektu nie ukrywali, że celem ustawy jest m.in. poprawa egzekucji środków wdrażanych w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się epidemii. Stąd zmiany w kodeksie wykroczeń czy w ustawach o służbach. Zainteresowanych ustawą odsyłam do jej całego brzmienia >>.
Co prawda w dniu publikacji tego wpisu uchwała nie została ogłoszona z powodu pomyłki przy głosowaniu, to jednak owa pomyłka nie dotyczyła pomocy publicznej. Być może zatem błąd zostanie niedługo naprawiony i ustawa wejdzie w życie. Warto mieć świadomość jej rozwiązań.
Mnie dzisiaj szczególnie interesuje art. 23 tej ustawy, który dotyczy pomocy publicznej.
Skutki naruszenia nakazów i zakazów
Sam art. 23 jest stosunkowo obszerny, zawiera 6 ustępów. W kontekście wpisu ważne jest jednak to, że
Naruszenie przez przedsiębiorcę ograniczeń, nakazów i zakazów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ustanowionych w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1–6 i 8–12 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, stanowi podstawę odmowy udzielenia pomocy publicznej, w szczególności wsparcia finansowego udzielanego na podstawie art. 2a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Innymi słowy – naruszenie wskazanych przepisów spowoduje odmowę udzielenia każdej pomocy publicznej, zwłaszcza tej antycovidowej, wynikającej z tzw. tarczy finansowej.
Żeby organ udzielający pomocy znał sytuację danego beneficjenta, będzie on składał określone oświadczenie o przestrzeganiu obostrzeń. Jeżeli zaś oświadczenie okaże się fałszywe, cała udzielona pomoc podlega zwrotowi.
Limitowana lista ograniczeń, nakazów i zakazów
Przyjrzyjmy się najpierw tym ograniczeniom, jakie mogą być naruszone. Z brzmienia przepisu art. 23 wynika bowiem, że nie chodzi o wszystkie ograniczenia, ale tylko te zawarte w rozporządzeniach wydawanych na podstawie nowych art. 46 a i 46b ustawy o zapobieganiu. Jakie to są rozporządzenia?
Otóż po pierwsze muszą to być rozporządzenia Rady Ministrów, bo tak stanowią wskazane przepisy. Lista ograniczeń, obowiązków i nakazów jakie może nałożyć takie rozporządzenie jest długa, ale jednak ograniczona. Istotne znaczenie ma tylko art. 46b punkty 1 do 6 i 8-12 (dlaczego nie ma punktu 7? – bo został uchylony). Do listy tej należą:
1) czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się, 2) czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych, 3) czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, 4) zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności, 5) obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów, 6) nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi, 7) obowiązek przeprowadzenia określonych szczepień ochronnych.
Ponadto rozporządzenie może ustanowić:
1) czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców; 2) czasową reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły; 3) obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie; 4) obowiązek poddania się kwarantannie; 5) miejsce kwarantanny; 6) czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia; 7) nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów; 8) nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach; 9) zakaz opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie; 10) nakaz określonego sposobu przemieszczania się.
Aktualnie obowiązujące ograniczenia zawarte są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Rozporządzenie to zmienia się mniej więcej co tydzień, trzeba śledzić aktualną wersję.
Przykłady ograniczeń
Jakie zatem konkretnie ograniczenia może naruszyć przedsiębiorca? Zobaczmy – reguluje to rozdział 3 wskazanego powyżej rozporządzenia, zatytułowany właśnie
OGRANICZENIA, ZAKAZY I NAKAZY OBOWIĄZUJĄCE NA OBSZARZE, NA KTÓRYM WYSTĄPIŁ STAN EPIDEMII (od § 6 do § 28a).
Do zakazów powszechnie znanych należy np. zakaz prowadzenia dyskotek i klubów nocnych czy większości basenów, aquaparków, siłowni, klubów i centrów fitness (tu są dość liczne i pojemne wyłączenia); prowadzenia usług hotelarskich (z wyjątkami); działalność kulturalna i rozrywkowa (można tylko organizować np. próby bez udziału publiczności).
Zakazy mogą być też okresowe. I tak do dnia 29 listopada 2020 r. w obiektach handlowych lub usługowych, w tym parkach handlowych, o powierzchni sprzedaży lub świadczenia usług powyżej 2000 m2 ustanawia się zakaz np. handlu detalicznego (poza m.in. żywnością). Podobnie okresowy, do 4 grudnia 2020 r., jest obowiązek wprowadzenia pracy zdalnej w „jednostkach organizacyjnych wykonujących zadania o charakterze publicznym”.
W rozporządzeniu zawarte są również obowiązki, doskonale wszystkim znane. Np. duże obiekty handlowe lub usługowe są obowiązane zapewnić rękawiczki jednorazowe lub środki do dezynfekcji rąk.
Ilość istniejących obostrzeń jest naprawdę ogromna, co oznacza, że ryzyko ich naruszenia też jest spore. Dodatkowo przepisy te nie są całkowicie jasne, istnieje spore pole do interpretacji. Przykładem może być funkcjonowanie siłowi, dopuszczone w ramach „współzawodnictwa”. A kiedy mamy owe „współzawodnictwo”?
COVID-19 a ryzyko utraty pomocy publicznej
Ustawa nie wskazuje niestety, czy do naruszenia powodującego utratę prawa do pomocy publicznej musi dojść do wejściu w życie ustawy. Już pojawiły się głosy, że może chodzić o okres od początku epidemii, czyli 13 marca 2020 r. Czy zatem mandat wystawiony przedsiębiorcy w maju za brak płynu do dezynfekcji rąk pozbawi go pomocy z kolejnej tarczy? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Ale ryzyko utraty pomocy publicznej jest duże.
Dzisiejszy wpis celowo ozdobiłem Asygnatą Skarbu Państwa z 1918 r. To była pierwsza polska pożyczka po odzyskaniu niepodległości. Jak wiemy, niepodległość odzyskaliśmy 11 listopada 1918 r. Jak to możliwe, że ta obligacja została wypuszczona już 1 listopada, kiedy Polski nie było? No cóż, data odzyskania niepodległości jest płynna i dość umowna. Oby tak nie było z okresem obowiązywania tej ustawy.
***
Niniejszy wpis jest elementem kampanii informacyjnej dla pracodawców i przedsiębiorców prowadzonej przez Kancelarię Sienkiewicz i Zamroch Radcowie prawni sp.p. w ramach wsparcia w czasie epidemii. Jeżeli interesują Cię inne praktyczne zagadnienia, mogące mieć znaczenie w tym okresie, to zapraszam na pozostałe blogi naszych prawników:
- Piotra Zamrocha Przesył energii– porady m.in. o możliwościach działania przedsiębiorstw przesyłowych w stanie epidemii.
- Iwo Fisza Zagospodarowanie przestrzenne – informacje o tym, jak działają organy administracji w czasie epidemii
- Agaty Kicińskiej Prawo dla pracodawcy– praktyczne wskazówki jak poruszać się po przepisach Tarczy antykryzysowej.
- Oliwi Radlak Konstytucja biznesu– wskazówki dla spółek dotyczące funkcjonowania w czasie epidemii.
- Wojciecha Jelińskiego Pozew z faktury– porady dla przedsiębiorców, którzy muszą podać dłużnika do sądu.
***
Autor: Karol Sienkiewicz – radca prawny, partner w Kancelarii Sienkiewicz i Zamroch, od ponad 20 lat związany z branżą energetyczną, specjalista w zakresie zabezpieczenia i dochodzenia roszczeń przedsiębiorców z branży oraz prawa pracy. Członek m.in. Kujawsko-Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego, autor bloga: https://www.dochodzeniewierzytelnosci.pl/
