Domniemana uczciwość przedsiębiorcy w nowym Prawie przedsiębiorców
Uczciwość kojarzy mi się w szczególności z zasadami fair play, stosowanymi w sporcie. Ale tak naprawdę fair powinniśmy zachowywać się zawsze. Także w Konstytucji biznesu przyjęto założenie, że wszyscy przedsiębiorcy działają zgodnie z zasadami fair play dopóty, dopóki nie udowodni się im czegoś przeciwnego.
Zasady ogólne w Prawie przedsiębiorców
W Prawie przedsiębiorców, w szczególności w rozdziale 1 wprowadza się podstawowe zasady wiążące przedsiębiorców i organy władzy publicznej w ich relacjach z przedsiębiorcami (art. 2 i art. 8–15 ustawy). Są to między innymi:
- zasada wolności działalności gospodarczej (art. 2 ustawy);
- zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” (art. 8 ustawy);
- zasada rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy (art. 10 ust. 2 ustawy);
- zasada odpowiedzialności urzędników za naruszenie prawa (art. 13 ustawy);
- zasada udzielania informacji (art. 15 ustawy)
Powiedzmy sobie szczerze – Ameryki nie odkryli. Zasady relacji organ-przedsiębiorca wynikają z obecnie obowiązujących przepisów prawa – przede wszystkim z Konstytucji, ale także np. z Kodeksu postępowania administracyjnego. Kwestie odpowiedzialności urzędników za naruszenie prawa regulują zaś przepisy Kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych.
Natomiast to, co dobre dla przedsiębiorcy, to regulacja tych zasad wprost w Prawie przedsiębiorcy. Do tej pory np. zasada przyjaznej interpretacji przepisów była jedynie wyprowadzana z Konstytucji (z art. 2) przez orzecznictwo, co sprawiało, że niekiedy jej stosowanie nie było oczywiste dla organów.
Zasada domniemania uczciwości przedsiębiorcy
Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 Prawa przedsiębiorców:
Organ kieruje się w swoich działaniach zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że działa on zgodnie z prawem, uczciwie oraz z poszanowaniem dobrych obyczajów.
Organ ma działać w dobrej wierze – ma ufać przedsiębiorcy, że ten zachowuje się etycznie, szanuje moralność publiczną i jest uczciwy. Wszelkie odstępstwa od zasady domniemania uczciwości stanowią wymagający przekonującego udowodnienia wyjątek.
Takie założenie, że przedsiębiorca postępuje w sposób nieuczciwy częstokroć pojawia się podczas kontroli np. skarbowej czy z zakresu prawa pracy. Organ i w tym przypadku w pierwszej kolejności ma zakładać, że przedsiębiorca ma nieposzlakowaną opinię, a dopiero jeśli w toku kontroli coś faktycznie wydarzy, może odstąpić od stosowania tej zasady.
Czy uczciwość przedsiębiorców (lub jej brak) to problem?
Szczerze mówiąc, nie zdarzyło mi się w swojej praktyce zaobserwować, że jakiś organ podejrzewał przedsiębiorcę o bezprawność czy nieuczciwość tylko z powodu posiadania statusu podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Ale być może wynika to z faktu, że trafiam na dobrych i uczciwych przedsiębiorców (i ufnych oraz wierzących urzędników). Jak wskazują autorzy uzasadnienia do projektu Prawo przedsiębiorców:
Takie podejście organów władzy publicznej zapewnia budowanie relacji między administracją a przedsiębiorcami opartych na zaufaniu i partnerskim wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości.
Ta zasada, jak i pozostałe wyżej wymienione, wpisuje się w aktualne tendencji rozwoju administracji publicznej, która z jednej strony powoli przestaje myśleć „petent”, a zaczyna – „klient„, jak również odchodzi od form władczych na rzecz form działania o charakterze dwu- i wielostronnym (umów itp.)
